Het had een bijeenkomst moeten worden ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van de redding van tienduizenden Joden in Bulgarije. Om te herdenken hoe burgers in het Oost-Europese land in 1943 in opstand kwamen tegen de deportatie van Joodse medeburgers naar concentratiekampen in Polen. En hoe uiteindelijk de levens van zo’n 50.000 Bulgaarse Joden werden gered.
De gebeurtenis staat in het collectieve geheugen gegrift van zowel Bulgarije als het Bulgaarse Jodendom. Ze wordt op verschillende plekken ter wereld herdacht. In Nederland zou dat op 7 november gebeuren met een bijeenkomst in een Haagse bioscoop, georganiseerd door de Bulgaarse ambassade.
Begin deze week belandde een afzegging van diezelfde ambassade in de elektronische brievenbus van deelnemers en sprekers. Onder hen Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies aan de Universiteit van Amsterdam, en Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijiding. De Bulgaren repten van een mogelijk veiligheidsrisico.
„Het gaat snel in mijn agenda” , twitterde hoogleraar Wallet maandag. „Nu al tweede joodse event in komende periode die niet doorgaat. Eerst vanwege verslagenheid en rouw. De reden die nu wordt gegeven, is kortweg ‘vanwege veiligheidsredenen’. Zorgelijke ontwikkeling.”
Wallet noemde maandag de Bulgaarse bijeenkomst niet met name, maar zegt tegen NRC dat hij met zijn tweet meer in het algemeen „aandacht wilde vestigen op wat er momenteel gaande is in de Joodse gemeenschap waarbij steeds meer events worden geschrapt.”
Eddo Verdoner die tijdens de herdenking in de bioscoop zou spreken, zegt: „Het is wrang dat juist een bijeenkomst met zo’n onderwerp in deze tijden wordt afgezegd, al begrijp ik de reden heel goed.” Hij vreest dat het niet bij dit type afzeggingen zal blijven.
De Bulgaarse ambassade heeft de deelnemers aan de bijeenkomst laten weten dat deze wordt uitgesteld naar een later moment. De ambassade wil weinig kwijt over de bewuste gebeurtenis. Meerdere bronnen zeggen tegen NRC dat er geen specifieke aanwijzingen voor dreigingen waren in verband met de bijeenkomst.
Eerder gingen om dezelfde reden, uit voorzorg, drie Joodse scholen in Amsterdam korte tijd dicht. Dat gebeurde zes dagen na de moordpartij van Hamas op meer dan duizend inwoners van Israël, en op de dag dat Hamas een wereldwijde oproep deed de Palestijnse zaak te steunen.
De scholen schreven vorige week aan de ouders dat de instellingen tijdelijk dicht gingen, niet omdat ze onveilig waren, „maar omdat we erkennen dat het gevoel van veiligheid net zo belangrijk is”. Aan de gemeente vroegen de scholen wel om continue bewaking bij de scholen. Nadat Amsterdam die toegezegde, gingen de scholen weer open.
Dreigingsniveau
Dinsdag zei de Nationaal Coördinator Terrorisme bestrijding en Veiligheid NCTV dat „er geen aanleiding is het dreigingsniveau te verhogen”, ook niet na de dodelijke aanslag op twee Zweden in Brussel op maandagavond, door een Tunesiër die zou hebben gehandeld in naam van terreurgroep Islamitische Staat. Wel zei demissionair premier Mark Rutte dat het kabinet „zeer alert” is op de veiligheid van de Joodse gemeenschap in Nederland.
Hoogleraar Wallet zegt dat hij met zijn tweet „de vinger wilde leggen op de angst en grote zorgen die er momenteel leven in de Joodse gemeenschap. Daarnaast spelen er dus veiligheidsissues.” Van hemzelf werd een lezing geschrapt voor het Joods Educatief Werk in Amsterdam, die voor eind deze week stond gepland. Dat gebeurde vanwege „rouw en verslagenheid” over de gebeurtenissen in Israël op 7 oktober; hij verwees ernaar in zijn bericht van maandag. En op 22 oktober zou een bijeenkomst worden gehouden ter ere van een joodse voorzanger van de synagoge aan het Amsterdamse Obrechtplein. Ook deze werd geschrapt, vertelt Wallet. „Over de motieven daarvoor ben ik niet ingelicht.”
Antisemitisme-coördinator Verdoner begrijpt waarom instellingen maatregelen nemen, ook als ze preventief zijn. „Het is begrijpelijk dat mensen bang worden” , zegt hij, „al helemaal na de aanslag vannacht op de synagoge in Berlijn.” Daarbij werden twee brandbommen naar het gebouw gegooid; er waren geen gewonden. Over de tijdelijke sluiting van de Amsterdamse scholen zegt Verdoner: „Joodse kinderen werden lastiggevallen op straat en in app-groepen. En dan was er nog de intimiderende, wereldwijde oproep van Hamas. Geen wonder dat instellingen zoals de scholen voorzorgsmaatregelen nemen.”
